ბიუროკრატია

1. Mon Ami [Adm] (Off)
[ 09 Sep 2013, 2:30 ]
ბიუროკრატია – ორგანიზაცია, რომელიც შედგება ოფიციალური პირებისაგან, რომელთა თანამდებობები და პოსტები ქმნიან იერარქიას და რომლებიც განსხვავდებიან მათი მოქმედებებისა და პასუხისმგებლობების განმსაზღვრელი ფორმალური უფლებებითა და მოვალეობებით.

ბიუროკრატიის კონცეფცია პირველად ჩამოაყალიბა გერმანელმა სოციოლოგმა მ.ვებერმა.

ვებერმა გამოყო ბიუროკრატიის იდეალური ტიპის შვიდი ძირითადი მახასიათებელი.

1. შრომის დანაწილება, რაც განსაზღვრულია გარკვეული წესებით ან კანონებით. თანამედროვე კომერციულ ფირმებში აღწერილია დირექტორის, ადმინისტრატორის, გამყიდველის და სხვათა ვალდებულებები. შრომის მკაფიოდ გამოხატული დანაწილება უზრუნველყოფს მაღალი
კვალიფიკაციის მქონე სპეციალისტების გამოჩენას ყოველ თანამდებობაზე.
2. დაქვემდებარების ნუსხა – ეს არის თანამდებობების პირთა იერარქიის აღწერა, რომლებიც თავის მხრივ სხვა ინდივიდებს ხელმძღვანელობენ. თანამედროვე კომერციულ ფირმებში არსებობს ვერტიკალური (ქვემოდან ზემოთ) დაქვემდებარების სისტემა: დირექტორთა საბჭო, საწარმოთა მთავარი ხელმძღვანელები, საშუალო დონისა და უფრო დამლა მყოფი ხელმძღვანელები, რომლებიც აკონტროლებენ რიგით მოსამსახურეთა საქმიანობას.
3. საჯარო ოფისი (კანცელარია, ან ,,ბიურო”) – ბიუროკრატიის საფუძველია. აქ შეკრებილია წერილობითი დოკუმენტები, და ალბათ ცნობარი, რომელშიც დარეგისტრირებულია და შენახულია ცნობები დაწესებულების საქმიანობის შესახებ.
4. ორგანიზაციაში თანამდებობის პირთა მომზადების ოფიციალური პროცედურა. მოთხოვნები რიგითი საქმეთამწარმოებლის მიმართ შედარებით მარტივია, მაგრამ ხელმძღვანელი მუშაკების მომზადების ზოგიერთი პროგრამები საკმაოდ რთული და ხანგრძლივი პროცესია.
5. საშტატო თანამშრომლები, ვინც საკუთარი ძალები მთლიანად მოახმარა ორგანიზაციას, მათთვის ეს არის ძირითადი საქმიანობა.
6. წესები, საკმაოდ ზოგადია, მეტნაკლებად მდგრადი და არეგულირებენ მუშაობის რეჟიმს. მათი ათვისება და შესრულება არაა ძნელი. ზოგჯერ ძალზე დაწვრილმანებულია; მაგალითად, ზოგიერთ საწარმოებში დრო და შესვენება, როდესაც თანამშრომლებს შეუძლიათ ყავის დალევა, მკაცრადაა რეგლამენტირებული.
7. ლოიალობა, ყოველი თანამშრომლისა ორგანიზაციის მიმართ, სწრაფვა დადგენილი ნორმების დაცვისაკენ. ეს სულაც არ ნიშნავს თავდადებასა და ერთგულებას დაწესებულების ხელმძღვანელის ან რომელიმე თანამშრომლისადმი.

მ. ვებერი ვარაუდობდა, რომ მართვის ბიუროკრატიული მოდელი განაპირობებდა მიღებული გადაწყვეტილების ობიექტურობას, ამიტომ უწოდა მან ბიუროკრატიულ სტრუქტურას «რაციონალური სტრუქტურა». მისი აზრით საწარმოს მესაკუთრეთა და თანამშრომელთა პირადი მოსაზრებები არ უნდა დაპირისპირებოდა საერთო მიზნებს. ბიუროკრატიას ხშირად უწოდებენ კლასიკურ ან ტრადიციულ ორგანიზაციულ სტრუქტურას. შეიძლება ითქვას, რომ თანამედროვე ორგანიზაციებში გამოყენებული სტრუქტურები წარმოადგენს ბიუროკრატიის სხვადასხვა ვარიანტს. მისი ფართოდ გავრცელების მიზეზი ისაა, რომ მისი დამახისიათებელი ნიშნები პასუხობს ორგანიზაციათა უმრავლესობის მიზნებსა და ამოცანებს.

ბიუროკრატიულ ორგანიზაციულ სტრუქტურებს ხშირად აკრიტიკებენ იმის გამო,რომ მათ არა აქვთ სიახლეთა დანერგვის უნარი და ისინი ვერ უზრუნველყოფენ მუშაკთა მოტივაციას სათანადო დონეზე. ამის მიზეზი წინასწარ დადგენილი წესების დაცვის აუცილებლობაა, რის გამოც ხშირად სათანადოდ ვერ გამოიყენება მენეჯერის ესა თუ ის დადებითი თვისება. წინასწარ დადგენილი წესების მკაცრმა დაცვამ შეიძლება პრობლემები წარმოშვას თანამშრომლებთან ურთიერთობაში, ინფორმაციის გაცვლაში, სხვადასხვა ქვედანაყოფის საქმიანობის კოორდინაციის პროცესში, გარე გარემოს ფაქტორებთან დამოკიდებულებაში.

ისტორიულად ასე მოხდა, ბიუროკრატიამ თავი იჩინა ნაციონალური სახელმწიფოების განვითარების პროცესში, თანაც მშვიდობიან პერიოდში, როდესაც იზრდებოდა სოციალური წესრიგის მოთხოვნილება. ეს არ ნიშნავს, რომ ბიურორატია მხოლოდ თანამედროვე მოვლენაა. თუმც ჩვენს დროში ეს ტენდენცია გაფართოვდა უფრო, ვიდრე ოდესმე წარსულში. ბიუროკრატია არსებობდა ძველ ეგვიპტესა და ჩინეთში, რომის იმპერიასა და სხვა ქვეყნებში. რომის იმპერიაში, ე.წ. რომაული სიმშვიდის პერიოდში, როდესაც რომს ორასი წელი არ ქონდა ომები მეზობელ ქვეყნებთან. ეს იყო საყოველთაო ეკონომიკური აყვავების, რთული სამხედრო ადმინისტრაციის, სოფლის მეურნეობაზე მიწათმფლობელთა კონტროლის პერიოდი, სხვა სიტყვებით – ბიუროკრატია.

XVII I– XIX სს. სამრეწველო რევოლუციების პერიოდში ბიუროკრატია გავრცელდა დასავლეთში.

ბიუროკრატია ბადებს ბიუროკრატიას. ერთ-ერთი მიზეზია მისწრაფება – რთული ამოცანა დაშალო მარტივ ამოცანებად. სპეციალიზაცია ნებისმიერ საქმიანობაში მკაცრ მოთხოვნებს უყენებს მოსამსახურეთა კვალიფიკაციის დონეს. როგორ იძენენ ისინი კვალიფიკაციას? შედიან სკოლებში, აკადემიებში, კოლეჯებსა და უნივერსიტეტებში, რომლებიც ასევე ბიუროკრატიები არიან.

ე.გიდენსი, სოციოლოგიის ერთ-ერთი ცნობილი თეორეტიკოსი, მიიჩნევს, რომ თანამედროვე საზოგადოებაში ეკონომიკური და სოციალური პროცესების ანალიზის დროს ბიუროკრატიას უნდა მიექცეს ისეთივე ყურადღება, როგორიც ეთმობა ეკონომიკას, კულტურას, სოციალურ ურთიერთობებს (A.Giddens. Social theory and modern sociology. Cambrdge. Polity Press.1987.Pp.22-29)

ბიუროკრატია ხელს უწყობს არასპეციალიზირებული, როდესაც ერთი მუშაკი ასრულებს მრავალ განსხვავებულ ამოცანას, სამუშაოდან სპეციალიზირებულზე გადასვლას, როდესაც ყოველ მუშაკს აქვს საკუთარი განსაზღვრული ამოცანა.

ბიუროკრატია არის ორგანიზაციის საუკეთესო ფორმა, რაც შეიძლება წარმატებით განხორციელდეს გარკვეული წესების საფუძველზე ან, როგორც ვებერი ამბობს ,,ადამიანის ფაქტორის გათვალისწინების გარეშე”.

>ბიუროკრატია ანადგურებს ყოველგვარ გაურკვევლობებს,რადგან იგი ზუსტად განსაზღვრავს ყოველი მუშაკის შრომის მოცულობას.
>ბიუროკრატიული სტრუქტურა ხელს უწყობა დისციპლინის გაძლიერებასა და დავის მოწესრიგებას.
>წესები ანთავისუფლებს უფროსს მთლიანად აგოს პასული ქვეშევრდომებზე. ისინი უბრალოდ ასრულებენ ზემდგომი თანამდებობის პირთა მოთხოვნებს: ,,მე რა შუაში ვარ, წესები მე არ შემიდგენია”.
[Pasuxi][Cit]|